توسعه فردی چیست؟

برنامه توسعه فردی (idp) یک برنامه زمان‌بندی شده مکتوب برای برآورده شدن نیازهای حرفه ای افراد در جهت رشد و توسعه آنهاست. در این برنامه سعی می گردد تا افراد با توجه به توانائیها و قابلیتهای خود، در راستای اهداف شخصی و شغلی و با استفاده از یک مشاور توسعه فردی، توسعه یابند و بین نیازهای توسعه فردی و پیشرفت های شغلی و اجتماعی خویش ارتباطی پویا برقرار کنند.

یادگیری مستمر دانش و مهارت‌های جدید یک ضرورت است. چالش‌هایی که همه ما در کار با آن روبرو می‌شویم.و تحولاتی که در محیط پیرامون ما اتفاق می‌افتد این امر را ضروری کرده است. وقتی تکنولوژی‌های جدید ابداع شده و بکار گرفته می‌شوند.وقتی مشتریان از ما خدمت بیشتر و کیفیت  بهتر می‌خواهند.وقتی کاربران سیستم‌ها و نرم‌افزارهای ما هر روز باسوادتر و ماهرتر و به تبع آن پرتوقع‌تر می‌شوند ما هم باید هر روز یاد بگیریم.

تغییرات و تحولات هر روز با شتاب بیشتری پیدا می‌کنند و به همین دلیل، دانش‌ها و مهارت‌ها هم با سرعت بیشتری کهنه ، منسوخ و ناکارآمد می‌شوند. در دنیای امروز فارغ‌التحصیل شدن بی‌معنی و غیرواقعی است.

اهمیت آموزش، که با هدف یادگیری قابلیت‌ها و مهارت‌های جدید یا تکمیل قابلیت‌ها و مهارت‌های موجود انجام می‌شود به اندازه‌ای است که در بسیاری از سازمان‌های موفق دنیا، هر کارمند بطور متوسط بیش از ۱۰۰ ساعت در سال در دوره‌های آموزش رسمی و شاید ساعاتی بیش از این را در موقعیت‌ها و فرصت‌های آموزش غیر رسمی حضور می‌یابد تا بطور منظم و پیوسته یاد بگیرد.

در سازمان‌های خوب و موفق دنیا، آموزش دیگر یک اتفاق و رویداد(Event) نیست بلکه فرآیندی است مستمر و مادام‌العمر که طی آن، کارکنان سازمان از کارشناسان، از همکارانشان، از مشتری، از رقبا، از الگوها و مدل‌های کاری، اشتباهات و شکست‌هایشان و از … یاد می‌گیرند.

در سازمان‌های پیشرو جهان، مسئولیت‌ آموزش کارکنان مشترکا بر عهده ۳ مرجع است:

• خود کارکنان
• روسا و مافوق‌ها
• مرکزآموزش سازمان

IDP که در این مجموعه نوشته‌ها و یادداشت‌های آموزشی به تدریج به آن می‌پردازیم و ابعاد و اهداف آن بصورت کاربردی مطرح می‌کنیم رویکردی (ابزاری) است که به اشخاص کمک می‌کند تا در یک همکاری نزدیک با کوچینگ، در چارچوب نیازها و اهداف کلان سازمان‌، یک برنامه اجرائی مناسب برای تکمیل و تقویت مهارت‌ها، دانش و شایستگی‌های خود طراحی کرده و آن را به اجرا در آورند.

اهمیتIDP به اندازه‌ای است که در یک تحقیق وسیع در انگلستان(سال۲۰۰۵) ۹۴درصد از کارکنان اظهار کرده‌اند که باید نقش و سهم بیشتری درقبال آموزش و پرورش خود داشته باشند و ۱۷ درصد از آنان گفته‌اند که در سال۲۰۰۵، خوشان مبتکر، تشخیص دهنده و پیشنهاد دهنده دوره آموزشی برای خود بوده‌اند.

در همین تحقیق روشن شد که بیشترین کارکنانی که خودشان به تعیین و تشخیص نیازآموزشی و پیشنهاد آموزش برای خود اقدام کرده‌اند دارای تحصیلات دانشگاهی بوده و در سازمان‌های کوچک کار می‌کنند.

در ادامه  به تعریف و تشریح مفهومIDP و مراحل مختلف آن خواهیم پرداخت.

برنامه توسعه فردی چیست؟

در این قسمت با ضرورت یادگیری در دنیای پیچیده و پویای سازمان‌ها( از جمله در صنعت پویا و متحولIT) آشنا شدیم. در این نوشته برنامه توسعه فردی (IDP) را تعریف می‌کنیم و با گام‌های لازم برای تدوین و تنظیم آن آشنا می‌شویم.

تعریفIDP) Individual Development Plan)

تعریف اول: IDP یک مدرک مدون رسمی است که اهداف یادگیری و توسعه مهارت‌ها و قابلیت‌های فرد را شناسایی و تعیین می‌کند. هر فرد(کارشناس) به همراه مدیرش بصورت مشترک این برنامه را تدوین می‌کنند. این برنامه شامل آموزش‌ها و برنامه‌های رسمی و غیررسمی پرورشی است که کمک می‌کند تا مهارت‌ها و شایستگی‌های مورد نیاز برای تحقق اهداف IDPکسب و تقویت شود.

تعریف دوم: IDP طرح یا برنامه ایست که فرد با ورود به آن میتواند موجب شناسایی و رشد استعداد ها و خلاقیت گردد.

تعریف سوم: IDP یک فرآیند عملی و اجرایی است که از طریق شناسایی و تامین نیازهای آموزشی و پرورشی فرد، مشارکت او در موفقیت سازمان متبوعش افزایش و ارتقا می‌دهد.

تعریف چهارم: IDP یا برنامه توسعه شخصی، به معنی پذیرفتن سهم مهم و موثر فرد در یادگیری و پرورش قابلیت‌هایش از طریق فرآیندی شامل ارزیابی، عکس‌العمل و انجام اقدامات اصلاحی است.

داشتن برنامه توسعه شخصی و مشاور توسعه فردی، اخیرا در بسیاری از سازمان‌های موفق و آینده‌نگر جهان به بخشی مهم از برنامه‌ها و فعالیت‌های آموزشی تبدیل شده است. در چارچوب این برنامه، از کارکنان سازمان‌ها بویژه کارکنان متخصص و تحصیل‌کرده انتظار می‌رود که برای خودشان یک برنامه توسعه ویادگیری شخصی داشته باشند.

برنامه‌های توسعه فردی می‌توانند اهداف متعددی داشته باشند که گسترش قابلیت‌ها و مهارتهای موجود، توسعه و بسط مهارت‌های جدید، کسب مهارت‌های تازه و مورد نیاز برای آینده از مهم‌ترین این اهداف است.

برنامه های توسعه فردی بر ۵ پایه اصلی استوارند و ۵ مرحله دارند:

1. شناخت کار، نقش، سازمان و عوامل موفقیت آنها(تعیین وضع مطلوب)
2. شناخت وضع موجود و مهارتها و شایستگی‌ها، قوت‌ها و ضعف‌های خود
3. مقایسه وضع موجود و وضع مطلوب و شکاف(فاصله آنها)
4. هدفگذاری برای تغییر و بهبود دانش، مهارتها و شایستگی‌ها
5. استفاده از روش‌های متنوع آموزشی و پرورشی برای کسب و ارتقا مهارت‌ها و قابلیت‌ها

طراحی برنامه توسعه فردی (idp)

(گام اول): شناخت دقیق و آینده محور سازمان، کار و نقشی که من در آینده برعهده خواهم داشت

در پایان این مرحله باید یک چشم‌انداز آرمانی شخصی (Personal Vision) تدوین کنیم که نشان می‌دهد برای اینگه در آینده موفق‌تر باشیم و از عهده چالش‌ها و تحولات آینده به خوبی برآییم باید خود را به چه دانش، مهارت‌ و رفتارهایی مجهز کنیم و یا کدام مهارت‌ها و شایستگی‌ها را در خود تکمیل و تقویت نماییم.

(گام دوم): در پایان گام اول ما با شناخت و ارزیابی تحولات و پیش‌بینی آینده، تصویری مطلوب(آنچه باید باشد/ آنچه باید باشیم) را تعیین و طراحی کرده‌ایم. در گام دوم باید موقعیت امروز خود را دقیق‌تر بشناسیم(آنچه هستیم). همه ما در حال حاضر دانش، مهارت، ویژگی‌ها و شایستگی‌هایی داریم و دارای قوت‌ها و ضعف‌هایی هم هستیم.

(گام سوم):مقایسه وضع مطلوب و وضع موجود و تعیین شکاف و فاصله آنها: در این گام باید مهارت‌ها، دانش، رفتار، شایستگی‌ها و قوت‌ها و ضعف‌های موجود(فعلی)خود را که در نتیجه گام دوم بدست آمده است با وضع مطلوب(مهارت‌ها و قابلیت‌هایی که برای موفقیت در آینده باید داشته باشیم) مقایسه کنیم و تشابهات و تفاوت‌ها را پیدا نماییم.این یکی از مهم ترین و حساس ترین گام ها برای یک مشاور توسعه فردی است.

(گام چهارم): هدفگذاری برای آموزش و توسعه قابلیت‌ها

در این مرحله ، تصویر حاصل از گام سوم را مبنا قرار می‌دهیم و با توجه به ضعف‌ها و کمبودهایی که در دانش، مهارت‌ها و رفتارهایمان داریم، تعدادی هدف دارای اولویت را انتخاب می‌کنیم تا در دوره زمانی مورد نظرآنها را برطرف کرده و بهبود دهیم.

(گام پنجم): استفاده از روش‌های متنوع آموزش و پرورش مهارت‌ها و قابلیت‌ها:

روش‌های آموزش و توسعه بسیار متنوع شده و دیگر محدود به کلاس نیست. به همین دلیل بهتر است که مجموعه‌ای از این روش‌ها را انتخاب کنید. و بصورت مکمل بکار ببرید تا آثار آنها را در افزایش قابلیت‌ها و تکمیل دانش و مهارت‌های خود مشاهده کنید.

مهمترین روش‌هایی که برای دستیابی به اهداف خود در زمینه توسعه فردی

1. بهره‌گیری از تجارب یک Coach،Mentor یا مشاور توسعه فردی: اینها افرادی با تجربه هستند که می‌توانند در قابلیت‌های مورد نظر و مورد نیاز شما راهنمایتان باشند و مورد الگوبرداری شما قرار گیرند.
2. Shadowing: اگر در بین همکارانتان کسی را سراغ دارید که قوتی دارد که شما نیز مایل به کسب آن هستید، او را از نزدیک مورد مشاهده قرار دهید، در کنار او جلسات، مذاکرات و پروژه‌ها حضور پیدا کنید، رفتار و عملکرد او را ملاحظه و تحلیل کنید و از او و رفتارهایش بیاموزید.
3. چرخش شغلی و درگیر شدن در حوزه‌ها و زمینه‌های شغلی جدید: برای مثال درگیر شدن یک کارشناس پشتیبانی نرم‌افزار در فرآیند طراحی و تولید محصول(مثلا در فرآیند تست) شناخت او را از این فرآیند و از قابلیت‌ها و امکانات محصول افزایش می‌دهد و او را به قابلیتی و دانشی مجهز می‌کند که در مذاکره با مشتریان و حل و فصل مسائل مربوط به کاربری محصول بسیار مفید و اثرگذار است.
4. شرکتدر سمینارها و کارگاه‌های آموزشی
5. شرکت کردن در پروژه‌ها یا حضور یافتن در کمیته‌های کاری فرابخشی(Cross-Functional) که به فرد جامع‌نگری و نگاه فرآیندی می‌دهد و ارتباط کاری او را با فرایندهای بعدی و قبلی تسهیل و تقویت می‌کند.
6. انجام دادن و تمرین کردن(Learning by doing)
7. اشتباه کردن و درس گرفتن از اشتباهات. خودتان مشاور توسعه فردی خودتان باشید.
8. استقبال از بازخوردهای دریافتی از دیگران.
9. استفاده از تجارب همکاران موفق در قالب روابط یادگیری متقابل یا تشکیل گروه‌های تبادل دانش و تجربه.
10. عضویت در انجمن‌های تخصصی، انجمن علمی، انجمن‌های فارغ التحصیلان.
11. مطالعه منظم مجلات تخصصی، استفاده منظم از سایت‌های تخصصی اینترنتی.
12. تدریس(تدریس خود را وادار می‌کند تا از یاددادن یاد بگیرد).

وظایف مشاور توسعه فردی

یک مشاور توسعه فردی میبایست دارای خصوصیات متفواتی باشد.از یک منظر باید یک مدیر باشد.از نظر دیگر باید یک کوچ یا مربی باشد.یک مشاور توسعه فردی باید بتواند در کالبد یک روانشناس توسعه بیننده را تحلیل و تشویق نماید.باید آگاهی و علم کافی به موضوع شخصیت شناسی داشته باشد.در مصاحبه ها و تحلیل هایش بتواند بدون در نظر گرفتن سلیقه شخصی ،واقعیت را ثبت کند.

در صورت نیاز به مشاور توسعه فردی در اصفهان میتوانید با من سید داود موسوی زاده تماس بگیرید.